Kolombiyalı avukat Adriana Benjumea: "Cinsel şiddet konusunda her zaman şüpheler vardır: Neden tecavüze uğradı, neredeydi, bunun doğru olup olmadığı."

Kolombiyalı avukat ve Humanas Corporation yöneticisi Adriana Benjumea (Medellin, Kolombiya), “Eğer cinsel şiddetin af veya affın konusu olamayacağı ve yargılanması gerektiği konusunda bu kadar inatçı ve ısrarcı olmasaydık, Barış Anlaşması'na dahil edilmeyeceğine inanıyorum” diyor. Liderliğini yaptığı örgüt, 2016 yılında FARC ile Kolombiya hükümeti arasında imzalanan Havana barış anlaşmalarına katılan feminist örgütlerin platformu olan 5 Anahtar İttifakı'nın üyelerinden biriydi. Avukat, Nisan ayı sonunda Valensiya'da EL PAÍS ile yaptığı bir röportajda, "Herkes kaçırmadan bahsetmek istiyordu, çünkü kaçıranlar FARC'tır . Herkes yargısız infazlardan bahsetmek istiyordu, çünkü bunu devlet yapıyor. Ama kimse demedi ki: Hadi cinsel şiddetten bahsedelim, çünkü herkes tecavüz ediyor. Sessiz kaldıkları yer burasıydı," diye hatırlıyor.

Benjumea, "Silahlı Çatışmalarda Cinsel Şiddet Mağduru Kadınlar İçin Adalet" forumuna katılmak üzere İspanya'daydı. 'Kolombiya, Guatemala, Eski Yugoslavya', Atelier ONGD derneği tarafından organize edildi. Avukat, kadın örgütleri ve mağdurların da barış anlaşmasıyla oluşturulan geçiş adalet sistemi olan Barış İçin Özel Yargı Alanı (JEP) kapsamında cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin yargılanması talebinde bulunmak için seslerini yükselttiklerini anlatıyor. Makro vaka 11 olarak bilinen bu vaka, açılan son vaka oldu.

"Kolombiya'da cinsel şiddet mağdurlarının mücadelesinin JEP'ten önce başladığını açıklığa kavuşturmak çok önemlidir. Yargı yetkisinin bugün izin verdiği şey, onların yeniden adalet umuduna sahip olmalarıdır," diye ekledi. "Bugün gördüğümüz engel nedir? JEP, bugüne kadar failler tarafından işlenen cinsel şiddeti kabul etmedi. Askerlerin gençleri gerilla olarak göstererek öldürdüklerini itiraf ettiklerini duyduk. Eski gerillaların, küçüklerin işe alındığını söylediklerini duyduk, ancak her iki tarafın da cinsel şiddetin gerçekleştiğini kabul ettiğini duymadık. Ve yargı yetkisinin zorluğu burada yatıyor. JEP henüz cinsel şiddet konusunda nihai kararlar vermediği için hiçbir tanıma olmadı," diye açıklıyor avukat.

Sormak. Bu Makrovaka 11'in bir diğer zorluğu ise onarıcı önlemlerdir.

Cevap. Barış İçin Özel Yargılama (BÖY) cezalandırma amaçlı bir model değildir. Tanınmayı sağlar ama aynı zamanda telafiyi de sağlar. Ancak cinsel şiddet söz konusu olduğunda mağdurlar için onarıcı çalışma veya emeğin ne olduğu hâlâ belirsizdir. Bu, pek de kolay olmayan, devam eden bir tartışma. Model ilginç olabilir, ancak mağdurların hayatlarına devam edebilmeleri için bunun dayatılmasına gerek yok. Sadece orada bulunan insanlara nasıl telafi edeceklerini değil, aynı zamanda kendilerine nasıl telafi yapıldığını düşündüklerini de sorun.

S. Mağdurlar ne talep ediyor?

R. En azından yüzlerini görmek ve tanınmak istiyorlar. 'Özür dilemesini bile istemiyorum, çünkü onu affedip affedemeyeceğimi bilmiyorum' diyorlar. Birçok kişi, 'Henüz onun karşısına oturamam ama onu uzaktan da olsa görmem ve bunu yaptığını kabul etmesini sağlamam gerekiyor' diyor. Bu, ilk tazminat eylemidir ve bu, JEP'ten önce Kolombiya'da cinsel şiddet mağdurlarına yönelik olarak yapılmamıştı. Ve sonra henüz atılmayı bekleyen diğer adımlar var. Mağdurların ve ailelerinin yararına olan, ortaya çıkanları ilgilendiren, üretken projeleri, eylemleri onarıcı içerik olarak nasıl değerlendiriyoruz?

Kolombiya'da gerillaların cinsel şiddete maruz kaldığı 50 vaka varsa, bunun çok az olduğunu söyleyebilirsiniz. Ama bugüne kadar gelen 50 dava, bu uygulamanın var olduğunu gösteriyor.

S. Cinsel şiddet mağduru bu kadınların, Kolombiya'da muhalifler ve paramiliter gruplarla hâlâ aktif çatışmalar yaşandığını göz önünde bulundurarak öne çıkmaya karar vermeleri ne kadar kolay?

R. Çok zor oldu. Pasifik kıyısındaki Nariño'nun Tumaco bölgesinde, duruşmaya katılan birçok kadın, mağdurlarla doğrudan birlikte olmasalar da, sözde ayna odalarında bulunmalarına rağmen, daha sonra tehditler aldı. Tehdit edilen kadınlar da var, mahkemeye çıkan kişinin suçunu kabul etmemesini o duruşma salonunda izlemek zorunda kalanlar da var. Ve benim onların tanıklığını savunmamı izlemek zorunda kalıyorlar ve onlar da yalancı olduklarını söylüyorlar. Bu durum aynı zamanda yargı sürecini de olumsuz etkiliyor. Benim söyleyeceğim bir şey var: Oğlumu kaybettiler, kocamı öldürdüler. Bu, toplumu harekete geçirir. Cinsel şiddet konusunda her zaman şüpheler vardır: Neden tecavüze uğradı, neredeydi, doğru mu değil mi? Şüpheli bir suçtur. Mağdurların bu süreçlere katılımı kolay ve basit bir senaryo değildir. Bunu YSK biliyor, bunu davaya bakanlar biliyor, bunu davaya bakanların avukatları biliyor, bunu örgütler biliyor; ama mücadele devam ediyor .

S. Eylül ayında El Espectador'da JEP hakimleri, bu şiddete maruz kalan kadınların katılımının beklediklerinden düşük olduğunu söylediler. Sebebi ne olabilir?

A. Bunun doğru olduğunu düşünmüyorum. JEP çalışma grubu olan GRAI'nin çok önemli sayıda vaka topladığını düşünüyorum. Başlangıçta başlamak için 1.500'den fazla param vardı. Bugün tek tek vakalardan bahsetmek çok karmaşıktır. Örneğin Kolombiya'da gerillalar tarafından gerçekleştirilen 50 cinsel şiddet vakası varsa, bunun çok az olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak bugüne kadar gelen 50 dava, bu uygulamanın var olduğunu gösteriyor. 50 olabilir çünkü eksik bildirim var, öldürülen kadınlar var, çünkü gördüğünüz sadece bir örnek. Soruşturma açmak, hipotez ve örnek bir karar üretmek için 50 vaka yetmiyorsa, biz de 50 tecavüzcünün yeterli olmadığını söylüyoruz. Ülke genelinde 50 kız ve kadının tecavüze uğraması çok az bir sayıdır. Ve tek bir vaka bile insanlığa karşı suç teşkil edebilir. Özellikle cinsel suçlar söz konusu olduğunda rakamlar çok yanıltıcı olabiliyor.

S. Bu kadınların bu hukuki süreçte tekrar mağdur edilmemesini nasıl sağlayabiliriz?

R. Her zaman söylenirdi: Kadınlar bu konuda konuşmak istemez. Cinsel şiddet mağdurlarıyla 20 yılı aşkın süredir çalışma deneyimime dayanarak şunu söyleyebilirim ki, onlar konuşmak istiyorlar. Ama asla bulamadıkları şey, anlayan, dinleyen ve inanan nazik kulaklardır. Kolombiya'da JEP çok daha iddialı oldu. Mağdurları dinledi ve hiçbir zaman onları sorgulamadı. Onları, örgütleri dinlemek için alanlar açtılar, kendilerine gönderdiğimiz raporları okudular. Orada çok iyi iş çıkardığını düşünüyorum. Bugün sorun daha çok mağdurların tanınmamasıyla ilgili, bu da çok ağır bir darbe.

Cinsel şiddet mağdurlarıyla 20 yılı aşkın süredir çalışma deneyimime dayanarak şunu söyleyebilirim ki, onlar konuşmak istiyorlar. Hiçbir zaman bulamadıkları şey nazik kulaklardır

S. Zamanın, utancın veya bu topraklara ulaşmanın zorluğunun aracılık ettiği bu tanıklıkları nasıl topluyorsunuz?

R. Biz avukatlar bu süreçte desteğin psiko-hukuki olması gerektiğini öğrendik. Sadece kadın avukatlarla geçiş adaleti sürecini başlatamazsınız. Toplumlarındaki mağdurlara destek olduğunuzda ve onlarla birlikte iyileştirme çalışmaları yaptığınızda, çoğu kişi 'Ben de adalet istiyorum' diyor. Ama başlangıçta tek istedikleri, itirafın gizliliği içinde duyulmak. Bunu avukatlarına ya da psikologlarına anlatıyorlar, daha çok 'bunu nereye koyacağım ki yaşamaya devam edebileyim' şeklinde bir süreç işliyor. Bu yüzden uzun süreçlerdir. Psikolog, hukukçu, sosyal hizmet uzmanı ve antropologların bir arada yürüttüğü disiplinler arası bir işbirliği çalışmasıdır. Birçoğu aynı zamanda diğer mağdurların sözlerini dinleyenler haline geliyor. Bazen birine şunu söylediğinizde anlatmak daha kolaydır: Benim de başıma geldi.

S. Bu tanıklıkların çöpe atılmasını önlemek için hangi engellerle karşılaştınız?

A. Çocukluklarından itibaren tecavüze uğramış, babaları tarafından tecavüze uğramış, savaş sırasında silahlı aktör tarafından tecavüze uğramış kadınlar var. Ya da gerillaların orada görev yaptığı dönemde tecavüze uğrayan kadınlar. Sonra paramiliterler gelip, sen bir gerillanın karısıydın, o halde benim de karım olmalısın dediler. Kolombiya'da karşılaştığımız en zor şey, mağdurların anlattıklarının kronolojik olmaması, zaman, biçim ve mekan unsurlarını doğru bir şekilde belirtmemesiydi. 50 yıllık bir silahlı çatışmadan bahsediyoruz. Öğrencilere yakın zamanda hangi olayları hatırladıklarını sorarak hafıza egzersizleri yaptırmamız istendi. Kasaba şenlikleri miydi bunlar? Ailenizde tarihleri ​​birbirine yaklaştıracak bir olay yaşandı mı? Bu, mağdurların ve ifadelerinin doğrulanması açısından önemliydi.

S. Bu davaları kovuştururken karşılaştığınız temel hukuki engeller nelerdir?

R. Zaman, her şeyden önce. Araştırmaya daha az zaman ayırabiliyoruz. Ayrıca, YEP'in sorumluluğunda olan olaydaki silahlı aktörler de eşitsiz koşullardadır. FARC'ı yargılamak için Kamu Gücü'nü yargılamaktan daha fazla kanıt ve unsur var. Ve bu çok yanlış bir mesaj verebilir: FARC'ın daha çok bir tecavüzcü olduğu mesajı. Ve olan şu ki, birinin gizleyeceği daha fazla unsur var. Ve cezasızlık mantığında da birçok risk var ve bu model, cinsel şiddet mağdurlarına en azından adaletli bir yargılama sağlanmadan sonlanabilir.